-
Valthermond
Aantal inwoners: 3511 (01-01-2004)
Ook de geschiedenis van Valthermond is verbonden met het veen. Bij de ontginning van het veen, die in 1853 begon, werd in Valthermond het twee kanalen systeem toegepast. Het ene kanaal liep door de Noorderveenplaats en het andere door de Zuiderplaats. Op de zogenaamde "vooraffen" tussen de kanalen werden later de eerste woningen gebouwd. De wijken die loodrecht op de kanalen werden gegraven liggen in Valthermond precies 185 meter uit elkaar.
Bij de vervening verdween een 12 km lange uit boomstammen opgebouwde brug door het veen die rond het begin van de jaartelling, dwars door het veenmoeras, Valthe met Ter Apel verbond.
De werkomstandigheden voor de veenarbeiders waren zoals overal elders in het veen ook in Valthermond slecht. In 1888 braken veenstakingen uit. De arbeiders eisten niet alleen meer loon, maar ook de vrijheid om hun winkelwaren te kopen waar ze dat zelf wilden. Ze waren verplicht om dat bij hun veenbaas te doen, hetgeen vaak betekende dat ze meer dan de helft van hun loon niet uitbetaald kregen. Om de stakingen in de hand te houden kwam er marechaussee in het dorp waarvoor aan het Zuiderdiep een kazerne werd gebouwd.
De oudere inwoners van het dorp herinneren zich nog de veenbrand van 1917. Bij die brand kwamen 16 Valthermonders om. Door de vele activiteiten die de veenontginning met zich meebracht groeide Valthermond in korte tijd uit tot het grootste dorp van de voormalige gemeente Odoorn. In 1919 telde het dorp 4638 inwoners en was daarmee ruim 6,5 keer zo groot dan het grootste zanddorp Exloo.
Na het afgraven van het veen werd de overblijvende grond geschikt gemaakt voor de landbouw. De fabrieksaardappel werd het belangrijkste gewas. In het dorp vestigde zich in 1958 een kweekinstituut voor aardappelrassen (KARNA). De vrijwel onbeperkte beschikbaarheid van brandstof in de vorm van turf trok in de regio veel bedrijvigheid aan. In Valthermond ontstond bijvoorbeeld een steenfabriek.
Opvallend in Valthermond zijn de vele kerken en kerkjes. De Katholieken waren voor hun kerkgang aangewezen op het naburige Zandberg, maar voor de vele andere kerkelijke stromingen werden eigen kerkgebouwtjes opgericht, die voor een groot deel nog terug te vinden zijn in het dorp.
|