-
Uit Het Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden van A.J. van der Aa (www.tresoar.nl):
OPEINDE, d., prov. Friesland, kw. Oostergoo, griet. Smallingerland, arr. en 6 u. N. N. O. van Heerenveen, kant. en 2 u. N. van Beetsterzwaag.
Het d. ontleent zijnen naam van zijne ligging, op het einde van de kerkelijke gemeente Oudega-Nijega-en-Opeinde, dewijl deze gemeente hier vroeger gestuit werd door de hooge Folgera-veenen, onder Dragten. In de landtaal noemt men het daarom Op'e eyn, bij verkorting 'p'eyn. het wordt doorsneden door twee wegen, de Hoogeweg en de Lijkweg, die, op korten afstand, paralel nevens elkander loopen. Aan den Lijkweg vindt men eene lange streek boerderijen en andere huizen, met zeer fraaije gezigten door het geboomte, zoo langs den weg als op de hornlegers. Ook langs den Hoogeweg zijn onderscheidene huizen gebouwd. Het buurtje de Kletten, waar voorheen een rogmolen stond, is het oudste gedeelte des dorps, dewijl vroeger van daar noordwaarts alles met veen is bedekt geweest. Aan de noordzijde des dorps heeft eene groote uitgestrektheid laag klijnland gelegen, dat in de zeventiende eeuw, door verveening, veranderd is in een water, de Leijen genaamd, over de drie uren gaans in den omtrek. Tegen deze Leijen vindt men eene uitbuurt, het Zwartveen genaamd, naar de zwarte kleur der turf, die hier gegraven is, in tegenstelling van het Witveen, aan de overzijde der Leijen, waar de turf eene ligtere kleur had. Ten Oosten van het Zwartveen zijn, op den wal van het riviertje de Lits, ook vele huizen gebouwd, die, hoewel burgelijk onder Opeinde, behooren tot het kerkdorp Rottevalle. Ook behoort nog een klein gedeelte van het geh. de Tiek, onder het d. Opeinde. De voorm. b. de Bemster en de Bosche welke er ook onder behoorden, zijn verdwenen. Oudtijds liep er eene vaart, dwars door het dorp, van het water de Leijen zuidwaarts tot in de Smalle-Eester-zanding. Deze vaart, die thans vervallen is, werd het Juffers-gat genaamd, naar ene Jufvrouw, die in de Leijen aanzienlijke eigendommen bezat, en veel tot de kosten van de graving dezer vaart had bijgedragen. Tegenwoordig bestaat er eene vaart, voor eenige jaren gegraven, uit het midden van het dorp naar de Leijen, waar langs wekelijks een veerschip vaart naar Leeuwarden. In 1477 werd de pastoor van Opeinde, Sapo, verzocht het contract mede te teekenen, omtrent het onderhoud van den Leppe-dijk <Algemeen.html>. Het dorp Opeinde bevat 120 h. en 760 inw., die, over het geheel, zeer welvarend zijn, en meest hun bestaan vinden in den landbouw en de veeteelt.
De Herv., die er 600 in getal zijn, behooren tot de gem. van Oudega-Nijega-en-Opeinde, welke hier eene kerk heeft, die vóór de reformatie aan St. Salvador toegewijd was, zijnde een langwerpig vierkant gebouw, met eenen stompen toren, buiten welken echter de klokken, in een zoogenaamd klokhuis hangen. Op den oostelijken muur der kerk, die minder oud dan het overige gedeelte schijnt te zijn,. vindt men het jaartal 1599. Ook heeft de kerk eenen hangzolder. - De Doopsgez., van welke men er 60 aantreft, worden tot de gem. van Witveen-en-Rottevalle gerekend. - De gecombineerde school voor Opeinde en Nijega wordt gemiddeld door een getal van 160 leerlingen bezocht.
|